มูลนิธิวิกิมีเดียเผยแนวทางใหม่ เสริมแกร่งวิกิพีเดีย

มูลนิธิ Wikimedia Foundation ประกาศแนวทางเชิงยุทธศาสตร์ใหม่เพื่อเสริมความแข็งแกร่งให้วิกิพีเดียและโครงการเครือข่ายทั่วโลก ในการแถลงข่าวที่สำนักงานใหญ่ Wikimedia Foundation ณ เมืองซานฟรานซิสโก เมื่อวันที่ 24 ตุลาคม 2025 ผู้บริหารระบุว่าแนวทางดังกล่าวมุ่งรับมือความท้าทายด้านความน่าเชื่อถือ เทคโนโลยี และการมีส่วนร่วมของชุมชนในยุคดิจิทัล

ตามเอกสารแถลงของมูลนิธิ แผนใหม่ซึ่งใช้ชื่อชั่วคราวว่า “Global Resilience Plan” ประกอบด้วย 5 ยุทธศาสตร์หลัก ได้แก่ (1) เพิ่มทุนสนับสนุนชุมชนท้องถิ่น (grants) และโครงสร้างพื้นฐานเพื่อการเข้าถึง (2) พัฒนาและนำระบบช่วยตรวจสอบแหล่งข้อมูลด้วยเทคโนโลยีสารสนเทศและเครื่องมือตรวจสอบความจริง (3) ปรับปรุงกระบวนการฝึกอบรมและคู่มือการเขียนสำหรับผู้ร่วมเขียนใหม่ (4) ทบทวนนโยบายการเขียนกลางโดยให้ความสำคัญกับหลัก Neutral Point of View (NPOV) ในบริบทของข้อมูลดิจิทัล และ (5) ขยายความร่วมมือกับสถาบันการศึกษาและองค์กรข่าวสาร

Maryana Iskander ซีอีโอของ Wikimedia Foundation กล่าวในงานแถลงว่า “เราตระหนักว่าการเปลี่ยนแปลงด้านเทคโนโลยีและการเผยแพร่ข้อมูลทำให้ชุมชนต้องเผชิญกับความเสี่ยงใหม่ ๆ แผนนี้ออกแบบมาเพื่อให้ชุมชนมีเครื่องมือและทรัพยากรที่จำเป็นในการรักษามาตรฐานเช่น NPOV ขณะที่ยังคงเปิดกว้างต่อการมีส่วนร่วมจากทั่วโลก” เธอยังระบุว่า มูลนิธิได้จัดงบประมาณเริ่มต้นประมาณ 50 ล้านดอลลาร์สหรัฐสำหรับโครงการระยะ 3 ปีแรกเพื่อสนับสนุนการดำเนินงานตามแผน

สืบเนื่องจากข้อกังวลเรื่องความน่าเชื่อถือ มูลนิธิระบุว่าจะนำระบบช่วยตรวจสอบ (verification tools) ที่ผสานทั้งการประมวลผลภาษาธรรมชาติและฐานข้อมูลแหล่งอ้างอิง มาใช้เป็นเครื่องมือช่วยเหลือผู้แก้ไขบทความ นักวิชาการ และบรรณาธิการอาสา ระบบดังกล่าวออกแบบมาเพื่อเสนอแหล่งอ้างอิงสำรองและเตือนเมื่อพบข้อพิพาทเกี่ยวกับข้อเท็จจริงในบทความ

ในส่วนของนโยบาย Neutral Point of View (NPOV) มูลนิธิประกาศแผนการทบทวนคู่มือนโยบาย NPOV เพื่อให้สอดคล้องกับบริบทสื่อดิจิทัล เช่น การอธิบายหลักเกณฑ์การอ้างแหล่งที่มาจากโซเชียลมีเดีย การจัดการกับข้อมูลเท็จที่แพร่กระจายเร็ว และแนวทางการจัดการกับความขัดแย้งระหว่างมุมมองของชุมชนท้องถิ่นกับมาตรฐานสากล โดยมูลนิธิระบุว่าจะเปิดให้มีการรับฟังความคิดเห็นจากชุมชนผู้ใช้และผู้เชี่ยวชาญภายนอกเป็นเวลา 10 สัปดาห์ ตั้งแต่วันที่ 1 พฤศจิกายน ถึง 10 มกราคม 2026

Jimmy Wales ผู้ร่วมก่อตั้ง Wikipedia ปรากฏตัวทางไกลและกล่าวให้ความเห็นว่า “ผมยินดีที่เห็นการลงทุนเชิงกลยุทธ์เพื่อสนับสนุนชุมชน แต่มาตรการทุกอย่างต้องไม่ทำลายโครงสร้างการร่วมกันของอาสาสมัคร ซึ่งเป็นหัวใจของวิกิพีเดีย” เขาเรียกร้องให้มีความโปร่งใสในการออกแบบเครื่องมืออัตโนมัติและการตัดสินใจเชิงนโยบาย

ผู้แทนจากชุมชนบรรณาธิการอาสาระบุ phản응ตอบหลากหลาย บางกลุ่มชมเชยงบประมาณที่เพิ่มขึ้นและเครื่องมือที่จะช่วยลดงานเทคนิคที่ซับซ้อน ขณะที่กลุ่มผู้ดูแลบางส่วนแสดงความกังวลเรื่องการกำกับดูแลจากส่วนกลางและความเป็นกลางของอัลกอริทึมที่อาจมีอคติทางวัฒนธรรม

ผลกระทบที่คาดว่าจะเกิดขึ้นตามมูลนิธิ คือ การเพิ่มความสามารถในการรับมือกับข้อมูลเท็จและการสนับสนุนชุมชนในประเทศที่มีทรัพยากรจำกัด ทำให้บทความภาษาท้องถิ่นมีคุณภาพดีขึ้นและอ้างอิงได้มากขึ้น อย่างไรก็ตาม นักวิจารณ์เตือนว่า หากการดำเนินงานมุ่งเน้นที่เทคโนโลยีมากเกินไป อาจก่อให้เกิดคำถามเกี่ยวกับการควบคุมเนื้อหา การตีความ NPOV และความเป็นอิสระของผู้ร่วมเขียน

แผนงานถัดไป มูลนิธิจะจัดเวทีรับฟังความคิดเห็นสาธารณะ (public consultation) และเปิดให้ชุมชนทดลองใช้เครื่องมือต้นแบบบางส่วนในช่วงไตรมาสแรกของปี 2026 ก่อนนำผลตอบรับมาปรับปรุงและประกาศมาตรการเชิงปฏิบัติในช่วงกลางปี 2026

บทสรุป: มูลนิธิ Wikimedia Foundation ประกาศแผนเชิงยุทธศาสตร์เพื่อเสริมแกร่งวิกิพีเดียทั่วโลก โดยเน้นการสนับสนุนชุมชน พัฒนาเครื่องมือช่วยตรวจสอบ และทบทวนนโยบาย NPOV โดยมีทั้งความคาดหวังในเชิงบวกเกี่ยวกับการเพิ่มความน่าเชื่อถือของเนื้อหา และความกังวลเกี่ยวกับการรักษาโครงสร้างการมีส่วนร่วมของอาสาสมัครและความเป็นกลางของระบบ